Fabryka Porcelany KAROLINA powstała w 1860 roku w miejscowości Jaworzyna Śląska (Koenigszelt) w sąsiedztwie linii kolejowej prowadzącej do kopalń węgla w Wałbrzychu (Waldenburg) na terenie ówczesnych Prus. Założycielem Fabryki był Traugott Silber. Fabryka rozwijała się dynamicznie, produkując wysokiej klasy porcelanę stołową i hotelową nagradzaną na europejskich wystawach (1870 Breslau, 1873 Wiedeń). Wyroby były doceniane na rynkach europejskich i w USA gdzie do I wojny Światowej część produkcji była sprzedawana. Fabryka zmieniała formę organizacyjna stając się spółką akcyjną w latach 30 tych XX wieku. Zmieniali się też właściciele zakładu. W okresie do II wojny Światowej należała do największych fabryk porcelany stołowej w Europie.
Po Wojnie zakład został przejęty przez polską administrację. Nowy właściciel znacznie rozwinął fabrykę przekierowując profil produkcji na porcelanę ogólnego dostępu sprzedawana głównie w Europie Środkowej. Skala Fabryki sięgała 1500 zatrudnionych produkując miesięcznie 30 ton wyrobów porcelanowych. Z powodu złej koniunktury na wyroby porcelanowe oraz znacznej zwyżki cen gazu po rozpoczęciu wojny na Ukrainie firma upadła. Od 2024 roku prowadzony jest proces likwidacji zakładu. Zwolniono 300 ostatnich pracowników fachowców w dziedzinie produkcji i zdobienia porcelany. Obecnie przygotowywane są plany sprzedaży nie tylko zachowanego wyposażenia technicznego, ale także planowane jest podzielenie terenu zakładu na części, aby łatwiej znaleźć nabywcę na poszczególne części.
Zakład to historyczna, ostatnia fabryka porcelany na Śląsku, i jedna z ostatnich w Europie. Zachowany jest kompletne wyposażenie zakładu z historyczna linią do produkcji porcelany stołowej, a także z wzorcownią w której znajdują się wyroby fabryki z różnych okresów.
Fabryka z początku XIX wieku (początku ery industrializacji) zachowana jest w pełni prezentując różne epoki rozwoju. Do tej pory zachowały się najstarsze budynki, a także te budowane w początkach i w połowie XX wieku. Fabryka wyposażona jest w pełną infrastrukturę techniczną (drogi dojazdowe, place, kotłownia, magazyny silosy, transformatory etc..).
Wyjątkową wartością jest pełne, sprawne, wyposażenie produkcyjne. Proces produkcji porcelany jest w pełni widoczny od przygotowania surowca przez tworzenie form, wypalania porcelany do jej zdobienia. Wyposażenie to maszyny i linie produkcyjne sięgające różnych epok od XIX wieku do współczesności. Wyjątkowe są zachowane, głównie z początków XX wieku, dużych rozmiarów, hale produkcyjne posiadające rzadkie, obecnie nie spotykane rodzaje konstrukcji betonowych i stalowych.
W pomieszczeniach wzorcowni zachowały się historyczne i współczesne wyroby zakładu, a także formy „matki” pochodzące z różnych okresów historii Fabryki.
Zakład przez blisko 200 lat swojej historii był podstawowym miejscem pracy dla 3.500 miasteczka Jaworzyna Śląska, które powstało w związku ze zbudowaną w 1843 roku linią kolejową. Fabryka Porcelany była największym pracodawcą zatrudniając w najlepszym okresie rozwoju blisko 1.000 pracowników.
Historic Industrial Heritage, Poland Preserving a 160-year tradition
The KAROLINA Porcelain Factory, founded in 1860 in Jaworzyna Śląska (then Prussia), was strategically located near the railway to Wałbrzych coal mines. Established by Traugott Silber, it became one of Europe’s largest tableware porcelain producers, winning awards in Breslau (1870) and Vienna (1873). Its products reached European markets and the USA until World War I. In the 1930s it became a joint-stock company, changing ownership several times. After 1945 it was taken over by Poland, expanded, and employed 1,500 people, producing 30 tonnes monthly, mainly for Central Europe. Due to the economic downturn and a sharp rise in gas prices following Russia’s invasion of Ukraine, the factory went bankrupt and has been in liquidation since 2023, with the last 300 specialists laid off. Today it remains the last historic porcelain factory in Silesia and one of the last in Europe, preserving complete equipment, a historic production line, and a showroom. Its protection offers a chance to safeguard Europe’s porcelain heritage and local cultural identity.
The buildings of the Karolina Porcelain Factory in Jaworzyna Śląska are listed on the municipal register of monuments under numbers 120-126 by order of the Mayor dated 27 May 2024.
The villa belonging to the owner, Traugott Silber, is entered in the National List of Monuments under reference number A/4193/1562/Wł dated 25 March 1997.
Heritage Significance
The Factory, dating back to the early 19th century (the beginning of the industrialisation era), has been fully preserved, showcasing various periods of development. The oldest buildings have been preserved, as well as those built in the early and mid-20th century. The factory is equipped with a full technical infrastructure (access roads, including a railway siding, yards, boiler room, warehouses, silos, transformers, etc.). The production equipment, which is complete, functional and ready to be put into operation, is of exceptional value. The porcelain production process is fully visible, from the preparation of the raw material, through the creation of moulds and firing of the porcelain, to its decoration. The equipment consists of machines and production lines dating from various periods from the 19th century to the present day. The large production halls, mainly from the early 20th century, with rare, now uncommon types of concrete and steel structures, are unique. The showroom displays historical and contemporary products manufactured by the company, as well as “mother” moulds from different periods in the factory’s history.
For nearly 200 years of its history, the factory was the main place of employment for the town of 3,500 inhabitants (Jaworzyna Śląska), which was established in connection with the railway line built in 1843. The Porcelain Factory was the largest employer, employing nearly 1,000 workers at its peak. The collapse of the plant caused a local crisis in the labour market, forcing former employees to look for new jobs. The closure of the plant leads to the impoverishment and depopulation of the town. During its heyday, the factory was not only a place of work, but also a centre of local culture and sport. Adaptive reuse would also contribute to sustainable development, recycling existing structures, reducing material waste and lowering environmental costs compared to new construction.
Preserving the entire plant for municipal, economic and cultural purposes could halt the process of impoverishment of the town. Introducing municipal functions to the factory site will raise the profile of the town, which currently has no communal spaces for residents (market square) and does not even have a restaurant or hotel. Preserving the plant for the construction of social spaces will raise the status of the town, attracting local and external investors. Failure to take action and leaving the plant without support will result in the sale of historical equipment at scrap prices, the devastation of undeveloped buildings and the deepening of the town’s decline. The local community is determined to preserve the plant as a testament to the glory of porcelain production, but also to introduce urban functions such as shops, market squares, restaurants and artistic activities to the disused plant. The current local government wants to stop the future degradation of the factory located in the very centre of the town. Unfortunately, it is struggling with local financial problems related to rising unemployment and the decline of the factory, which was one of the most important pillars providing funds for the town’s budget. Support for the project to preserve the former Porcelain Factory in its entirety, together with its existing equipment, would be a project of regional importance, a centre of information on the history of Silesian porcelain, but also an important testimony to the development of the porcelain industry in Europe. The factory halls have unique, rare reinforced concrete structures from the early days of the use of reinforced concrete in construction. The preservation of the unique production buildings constructed during different periods of the factory’s development will be an important trace of Europe’s technical and architectural heritage. Protecting both tangible and intangible elements ensures continuity of Europe’s cultural memory, bridging industrial heritage with contemporary community needs.
Condition of Preservation
The Karolina Porcelain Factory ceased production in 2023. Since then, the plant has been undergoing liquidation (bankruptcy proceedings). To date, no one has come forward to purchase the historic plant in its entirety. The next step in the receiver’s proceedings is to sell the plant in parts: equipment and individual buildings separately. If this process is implemented, the plant will lose its historical integrity and will be stripped of its equipment, facilities and part of its infrastructure. The factory is complete with full production, social and office equipment. The heating and lighting systems are still operational, and the water supply and sewage systems are in good working order. Last winter damaged part of the heating system. Security of the site and buildings is still maintained.
The property is uninhabited. Potential threats include theft of equipment and vandalism of the preserved infrastructure. If the equipment is sold (mostly for scrap) and the property is divided up, the Factory Complex will be degraded and lose its historical value. Dividing the property among potential new owners will result in the loss of the opportunity to develop the site into a town centre. Unsold parts of the buildings will fall into disrepair. The only way to save the plant in its entirety is for it to be taken over by the local government and for a project to be implemented to adapt it for municipal, commercial and cultural purposes.
The threats to the Karolina Porcelain Factory are man-made. The plant is in liquidation, with a court-appointed bailiff selling the assets. Despite a tender, no buyer has been found for the entire factory (offered at approximately EUR 8,250,000). If no single buyer emerges, the bailiff will begin selling off equipment and then individual buildings. This process is likely to take many years and will result in the progressive disintegration of the factory complex, stripping it of equipment, infrastructure, and ultimately its integrity as a heritage site. Once divided, the site will lose its potential to become a common municipal area (e.g. a market square) for Jaworzyna Śląska.
The natural buyer of the factory should be the local government, but lack of funds prevents the city from acquiring the assets. Without corrective measures, the likely path of deterioration is deconstruction, neglect of unsold buildings, vandalism, and eventual irreversible loss of the factory’s historical value.
Expected Gains from Designation
Designation on the List will ensure recognition of the site, unlocking new potential for the development of the town and municipality. This status will raise the site’s visibility in Europe and worldwide, attracting tourists, experts, and institutions supporting heritage protection.
It will also strengthen the identity and pride of the local community, as residents gain confirmation that their heritage is significant on a European scale. Such recognition encourages greater involvement in activities aimed at protecting and promoting the site.
The designation can serve as an impetus for sustainable development: through promotion and protection, KAROLINA may become a catalyst for economic growth based on cultural tourism, education, and new socio-cultural initiatives.
Jaworzyna Śląska already benefits from convenient connections with major cities such as Gdynia, Jelenia Góra, Legnica, Wałbrzych, Wrocław, and Warsaw. Its accessibility for visitors from across Poland enhances the potential for tourism development and for hosting regional and national events. These connections also make it possible to create thematic tourist packages linking Jaworzyna Śląska’s heritage with other attractions of Lower Silesia, further strengthening its position in the European cultural landscape.
Z przyjemnością przedstawiamy Industrial Trail – nowoczesny portal internetowy, który powstał w ramach projektu „Zabytki przemysłowe regionu pogranicza otwarte dla zwiedzających”.
Naszym celem jest ochrona i promocja materialnego dziedzictwa przemysłowego pogranicza polsko-czeskiego oraz przybliżenie jego historii, architektury i rozwoju technologicznego – od początków rewolucji przemysłowej aż po XX wiek.
Przemysł nie zna granic, tak samo jak nasz wirtualny szlak, który prowadzi przez najciekawsze obiekty techniki i przemysłu po obu stronach granicy. To nie tylko podróż w czasie – to także inspiracja do eksploracji i odkrywania miejsc, które kiedyś były sercem przemysłowego świata.
Chcesz zobaczyć, jak wyglądała elektrownia sprzed 100 lat?
A może interesuje Cię kolejowa historia Śląska i Czech?
Fascynuje Cię architektura przemysłowa?
Industrial Trail to Twoja mapa i przewodnik – dostępny online, wygodny i pełen ciekawostek.
Polecamy artykuł w kwartalniku Narodowego Instytutu Dziedzictwa „Spotkania z zabytkami” poświęcony zagadnieniom omawianym na konferencji „Europejskie Dziedzictwo Węgla i Stali”.
dlaczego Polska jest ciekawym obszarem dla miłośników zabytków poprzemysłowych
jak pogodzić paliwa kopalne z ochroną klimatu
Organizatorami konferencji „Europejskie Dziedzictwo Węgla i Stali” była Fundacja Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska, Europa Nostra, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Narodowy Instytut Dziedzictwa, Polski Komitet Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska TICCIH oraz Working Industrial and Mobile Heritage Platform [WIMH], a honorowymi patronami Polska Prezydencja w Radzie UE, Ministerstwo Przemysłu oraz Marszałek Województwa Śląskiego. Konferencja odbyła się w kwietniu 2025 w Katowicach.
Pamięć węgla i stali – nasze dziedzictwo
„Unia Europejska wywodzi się w prostej linii od utworzonej w 1951 roku Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Węgiel był siłą napędową licznych gałęzi przemysłu, a europejska stal budowała świat. Dlatego nawet dziś, w okresie zielonej transformacji na kontynencie, warto zachować choć symboliczną część tego dziedzictwa – podkreślają organizatorzy konferencji „Europejskie Dziedzictwo Węgla i Stali”, zorganizowanej w kwietniu 2025 roku Katowicach.”
Węgiel i stal – surowce, które zbudowały fundament naszych regionów i stworzyły tożsamość ich mieszkańców. Kopalnie, huty, kolej i fabryki to świadectwa epoki, w której technologia łączyła się z ludzką kreatywnością. Fundacja Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska, mająca siedzibę we Wrocławiu, od lat ratuje te miejsca przed zapomnieniem. Nasze muzealne placówki to nie tylko wystawy – to przestrzenie, gdzie przemysłowe historie można dotknąć, usłyszeć i poczuć.
Nasze obiekty: Muzeum Kolejnictwa na Śląsku (Jaworzyna Śląska) Parowozownia z XIX wieku pełna zabytkowych lokomotyw, w której tory znów ożywają – dzięki przejazdom historycznych pociągów oraz pokazom maszyn kolejowych.
Młyn Hilberta (Dzierżoniów) Zachowany w całości, wielokondygnacyjny młyn z początku XX wieku, wraz z oryginalnym napędem pasowym – unikatowa lekcja historii przemysłu spożywczego.
Muzeum Hutnictwa Cynku Walcownia w Katowicach Dawna walcownia metali nieżelaznych, zachowana z oryginalnym wyposażeniem, fascynująca przestrzeń techniczna – świadectwo rozwoju przemysłu hutniczego.
Muzeum Porcelany Śląskiej (Tułowice) Odrestaurowany zakład Reinholda Schlegelmilcha, działający od 1886 do 2001, dziś muzeum prezentujące porcelanę Śląska – serwisy, figurki i wazy z porcelany art déco i secesyjnej. To miejsce, gdzie porcelana opowiada o historii rzemiosła, handlu i sztuki regionu.
Przemysłowe dziedzictwo – od pracy do kultury Te zabytki to więcej niż zabudowania – to historie o ludziach: parowozach kolejarzy, młynarzach, hutnikach, mechanikach i ceramikach. To historie o ich wysiłku, pomysłach i życiu codziennym. Dzięki Fundacji te opowieści można dziś usłyszeć na miejscu, w warsztatach, podczas przejazdów i wydarzeń historycznych.
“Pamięć węgla i stali” to hasło, które rozumiemy jako zobowiązanie – lokalne miejsca zyskują globalny wymiar dzięki edukacji, rewitalizacji i wspólnym działaniom. Nasze muzea nie stoją cicho – one dalej „pracują” w sercach odwiedzających.
Zapraszamy do doświadczenia historii: Obiekty otwarte przez cały rok, z oprowadzaniem, warsztatami i wydarzeniami plenerowymi. Poznaj dziedzictwo, które żyje. Dołącz do nas i poczuj rytm technologii, który napędzał nasze regiony.
Nie wiesz, gdzie jechać z rodziną, a wybierasz się na południe Polski? Do swoich muzeów zaprasza Fundacja Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska. To świetne miejsca na jednodniową wycieczkę z dzieckiem lub bez, wycieczkę z psem, wycieczkę w samotności...
Wycieczka z dziećmi Dolny Śląsk
Na Dolnym Śląsku mamy do zaoferowania aż trzy muzea techniki. Bo Dolny Śląsk to nie tylko pałace i zamki. To też Muzeum Kolejnictwa na Śląsku w Jaworzynie Śląskiej, muzeum Młyn Hilberta w Dzierżoniowie, a także Muzeum Techniki Rolniczej w Piotrowicach Świdnickich. W każdym z nich można się zakochać. Dlatego już nie myśl „Dolny Śląsk co zwiedzać?” i nie wpisuj tego zapytania więcej w wyszukiwarkę. Mamy dla Ciebie miejsca do zwiedzania na Śląsku.
Jeśli interesuje Cię zamek do zwiedzania Śląsk, to zawitaj do Piotrowic Świdnickich – czeka tam na ciebie Muzeum Technik Rolniczej z pięknym dworkiem zwanym zamkiem – otoczonym fosą. Jeśli masz na myśli ogrody do zwiedzania Śląsk – tam też je znajdziesz. Jest tam ogródek i sad ze starymi odmianami drzewek owocowych.
Muzeum Kolejnictwa na Śląsku to przede wszystkim lokomotywy i wagony – dawne i współczesne. To miejsce, gdzie czeka na twoje dzieci prawdziwy niebieski parowóz Tomek z bajki „Tomek i przyjaciele”. To miejsce, gdzie możesz zjeść tradycyjny kolejowy posiłek w wagonie Wars. To miejsce z duszą.
Duszę ma też muzeum Młyn Hilberta w Dzierżoniowie. Duszę starych maszyn młyńskich. To mekka dla wielbicieli dawnego przemysłu i maszyn, które w każdej chwili można uruchomić, aby – jak przed wiekiem – mieliły mąkę.
Trzy muzea Fundacji Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska to z pewnością ciekawe miejsca do zwiedzania na Śląsku. Dolnym Śląsku. A jeśli chcesz wybrać się na Górny Śląsk…
Wycieczka z dziećmi Śląsk
Jeśli wpadają Ci do głowy myśli: „Katowice co zwiedzać?”, „miejsca do zwiedzania Śląsk” mamy odpowiedź, a nią jest Walcownia Cynku w Katowicach. To ciekawe miejsce na wycieczkę dla dzieci i rodziców. To przede wszystkim zwiedzanie Katowic z przewodnikiem. A właściwie zwiedzanie Walcowni Cynku, zwiedzanie Nikiszowca. To bardzo fajne miejsce do zwiedzania na Śląsku.
Muzeum Hutnictwa Cynku Walcownia w Katowicach to wyjątkowe miejsce – największa industrialna hala na Śląsku, która przedstawia bogatą historię hutnictwa cynku na Górnym Śląsku.
Wycieczka z dziećmi Opolszczyzna
A pomiędzy Dolnym a Górnym Śląskiem masz Opolszczyznę. A tam Muzeum Porcelany Śląskiejw Tułowicach koło Opola. Piękne zastawy stołowe i nieoczywiste wyroby z porcelany zachwycą Ciebie i Twoich bliskich. Muzeum Porcelany Śląskiej w Tułowicach to jedno z ciekawszych miejsc na Opolszczyźnie, idealne na jednodniowe wycieczki. Muzeum powstało na terenie zamkniętego w 2001 r. zakładu produkcji porcelany założonego w 1886 r. przez rodzinę Schlegelmilch przybyłą tu z Turyngii. Przed wojną fabryka w Tułowicach należała do jednych z największych wytwórni porcelany na Śląsku. Zwiedzanie tego muzeum to podróż w czasie – w teatralnej scenerii prezentowane są wyroby porcelanowe z różnych epok i stylów. Porcelana w stylu secesyjnym, art deco czy modernizmu? Tak, w Tułowicach koło Opola!
Jedna fundacja pięć muzeów
To w sumie pięć muzeów należących do jednego podmiotu, jakim jest Fundacja Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska. Zapraszamy na wyjątkową podróż w czasie i przestrzeni. Jednodniowa wycieczka na Dolny Śląsk? Wycieczka z dziećmi na Śląsk? Wyprawa na Opolszczyznę? Będzie nam miło Was gościć!
W sobotę 29 marca zapraszamy na Wieczorne zwiedzanie i niezwykłą wędrówkę po Piotrowickim Folwarku, gdzie magia iluminowanych renesansowych murów pozostawi na zwiedzających niesamowite wrażenie. Nie zabraknie dreszczyku emocji i pasjonujących opowieści. Na zwiedzanie warto zabrać swoją latarkę i wygodne obuwie. Zwiedzanie rozpocznie się o godz. 16.00 i potrwa 2 godziny.
Natomiast w niedzielę 30 marca zapraszamy na warsztaty dla dzieci w niedzielę Ogród i jego dary. Podczas warsztatów zaprezentujemy w terenie – kwiaty, warzywa i zioła w ogrodzie, sianie, sadzenie i pielęgnacja. Dzieci dowiedzą się też o życiu owadów, którym zawdzięczamy owoce i warzywa. Tradycyjnie cały weekend zapraszamy za zwiedzanie historycznego Folwarku z zamkiem i kolekcją maszyn rolniczych w zabytkowej stodole.
Folwark czynny od 11.00 do 17.00
Warsztaty godz. 14.00
5.04.2025, sobota – Sobotni relaks w Folwarku od 11.00 do 17.00
Zapraszamy na wyjątkowy dzień w historycznym Folwarku! Zwiedzanie zamku oraz kolekcji zabytkowych maszyn rolniczych w klimatycznej stodole, a także chwile relaksu na leżakach, piknikowe kosze i ognisko. Idealny sposób na wiosenny odpoczynek!
12 i 13 kwiecień – Wielkanocny weekend
12.04.2025, sobota, zapraszamy na Warsztaty wielkanocne. To doskonała okazja do połączenia tradycji z kreatywną zabawą, a także do nauki o wiosennych zwyczajach i rękodziele. W folwarku rolniczym takie warsztaty, które wprowadzą uczestników w atmosferę Świąt Wielkanocnych związanych z przyrodą, wiosną oraz tradycjami ludowymi.
Warsztaty na których przygotujemy z dziećmi ozdoby świąteczne oraz palmy wielkanocne: godz. 14.00 – 15.00
21.04.2025 – Lany Poniedziałek – w drugi dzień Świąt Wielkanocnych zapraszamy do Wiosennej Gry Terenowej o godz. 14.00 do 15.00 z poszukiwaniem czekoladowych jajek, w ogrodzie.
Fundacja Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska serdecznie zaprasza na tegoroczne ferie zimowe do muzeów techniki, gdzie przygotowano szereg atrakcji dla odwiedzających w każdym wieku.
Muzeum Porcelany Śląskiej w Tułowicach oferuje warsztaty, podczas których uczestnicy będą mogli poznać tajniki tworzenia porcelany oraz własnoręcznie ozdobić porcelanowe wyroby. To doskonała okazja, aby zgłębić historię i proces produkcji tego delikatnego materiału.
Muzeum Kolejnictwa na Śląsku w Jaworzynie Śląskiej przygotowało dla miłośników kolei możliwość zwiedzania zabytkowych lokomotyw i wagonów. Dodatkowo, planowane są przejażdżki zabytkowymi pociągami, które przeniosą uczestników w czasy świetności kolei parowej.
Młyn Hilberta w Dzierżoniowie odwiedzający będą mieli okazję zobaczyć, jak dawniej mielono zboże oraz poznać historię młynarstwa.
Muzeum Hutnictwa Cynku „Walcownia” w Katowicach przygotowało specjalne oprowadzania po zabytkowej walcowni, gdzie będzie można zobaczyć proces produkcji blach cynkowych oraz poznać historię hutnictwa w regionie.
Dla tych, którzy chcieliby odwiedzić wszystkie te miejsca, Fundacja oferuje Złoty Bilet – karnet w cenie 100 zł, który uprawnia do wielokrotnego wstępu do wszystkich pięciu muzeów przez cały 2025 rok. To również doskonały pomysł na prezent dla pasjonatów techniki i historii.
Serdecznie zachęcamy do skorzystania z oferty i spędzenia ferii w otoczeniu fascynujących zabytków techniki, które przybliżą historię przemysłu.
Uratowany dwór w Piotrowicach Świdnickich jest obecnie siedzibą Muzeum Techniki Rolniczej
Dwór w Piotrowicach Świdnickich w powiecie świdnickim został zbudowany przez Jacoba von Zedlitza w latach 1590-1599. Zygmunt Nostitz został nowym właścicielem Piotrowic w 1622 roku. Swoją rezydencję przeniósł do Łażan. Od tego momentu oba majątki były zarządzane z Łażan. Dwór w Piotrowicach Św. służył jako dom zarządcy majątku i jego pomocników. Podczas wojny trzydziestoletniej majątek i dwór zostały doszczętnie splądrowane i zrujnowane. Zniszczeniu uległy budynki gospodarcze, zwłaszcza młyn i wiatrak. Majątek pozostawał w rękach potomków rodziny Nostitz przez kilkadziesiąt lat. W tym czasie na terenie posiadłości wzniesiono kolejne budynki i przebudowano dwór. W 1770 r. Beata Abigail, bezdzietna wdowa po Karlu Gottlibie von Nostitz, zapisała majątek swojemu bratankowi hrabiemu Nikolausowi Augustowi Wilhelmowi von Burghaus.
Niegdyś jeden z największych majątków na Dolnym Śląsku
W 1775 r. hrabia stał się właścicielem dóbr w Piotrowicach Św., Żarow i Łażan. Dwór został gruntownie przebudowany, a do majątku dobudowano kolejne budynki. Nowy właściciel, filantrop, budowniczy i członek wielu stowarzyszeń, finansował liczne działania charytatywne i naukowe. Był inicjatorem i inwestorem pierwszego żeliwnego mostu na kontynencie, który został zbudowany w pobliskich Łażanach w 1796 roku. Jego działalność charytatywną kontynuował syn Friedrich Burghaus, który w 1854 r. wybudował na terenie zamku Piotrowic Św. szpital – przytułek dla mieszkańców okolicznych wiosek. Po śmierci Friedricha majątek pozostał w posiadaniu rodziny Pfeil-Burghaus do 1945 r. ze względu na powiązania rodzinne.
Widok zamku w 1957 r., fot. Fundacja Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska
W XIX i XX w. aż do 1945 r. wieś, a wraz z nią dwór i majątek przeżywały pomyślny rozwój. Przebudowano dwór, rozbudowano i zmodernizowano majątek. W majątku przechowywano plony z kilkuset hektarów ziemi, hodowano krowy, świnie i konie. Zboże przechowywano w dużym czterokondygnacyjnym spichlerzu z połowy XVIII wieku. Dla dużych zwierząt zbudowano murowane stajnie z krytymi dachówką sufitami i kilkudziesięcioma boksami. Słomę, siano i ziemniaki przechowywano w dwóch dużych stodołach. Była to jedna z największych posiadłości na Dolnym Śląsku.
Po 1945 r. majątek Piotrowic Św. popadł w ruinę i nie był już użytkowany. Do końca lat 90-tych majątek był wykorzystywany jako część PGR. Po zamknięciu gospodarstwa popadł w ruinę. W latach 1972-1976 zabytkowy dwór został częściowo odrestaurowany. Między innymi odrestaurowano więźbę dachową. W kolejnych latach budynek popadał w ruinę. Od 2007 roku, w ramach działań Fundacji Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska, trwają prace nad odbudową zespołu dworskiego na potrzeby Muzeum Techniki Rolniczej. W wyremontowanych budynkach mieścić się będzie muzeum, które prezentować będzie historię rozwoju rolnictwa oraz warunki życia w gospodarstwach rolnych na Śląsku w XIX i na początku XX wieku.
Interesująca prezentacja maszyn i budynków rolniczych
Ważną częścią muzeum jest ekspozycja maszyn wykorzystywanych w rolnictwie w XIX i XX wieku. W zrekonstruowanej stodole z drugiej połowy XVIII wieku znajduje się ekspozycja różnego rodzaju maszyn rolniczych pochodzących ze śląskich fabryk, a także kolekcja zabytkowych ciągników różnych marek. Większość maszyn jest sprawna. W ramach organizowanych przez muzeum wydarzeń zwiedzający mogą zobaczyć pracujące maszyny, które prezentują warunki pracy w gospodarstwie rolnym. Odwiedzający muzeum mogą przekonać się, jak wyglądała orka konna lub różnymi typami ciągników, a także jak kosiło się zboże dawnymi maszynami. W skład fundacji wchodzi obecnie pięć muzeów: Muzeum Kolejnictwa na Śląsku w Jaworzynie Śląskiej, Muzeum Hutnictwa Cynku „Walcownia” w Katowicach, Młyn Hilberta w Dzierżoniowie, Muzeum Porcelany Śląskiej w Tułowicach k/ Opola oraz Muzeum Techniki Rolniczej w Piotrowicach Świdnickich.
Atrakcją jest zwiedzanie XVIII-wiecznego spichlerza, w którym można poznać dawne metody przechowywania żywności. Na terenie muzeum znajduje się również sad i dziesięciohektarowy ogród. Muzeum ma swoich mieszkańców: opiekuje się zwierzętami gospodarskimi. Obecnie mieszka tu krowa Lala i stado baranów. Na terenie muzeum znajduje się duża pasieka. Miód zebrany przez pszczoły można kupić w muzealnej restauracji.
Muzeum jest otwarte dla turystów w każdy weekend oraz w wybrane dni wiosną i latem. Kalendarz wydarzeń w muzeum można znaleźć tutaj.
Fundacja Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska
Najważniejszą działalnością fundacji jest ochrona wybranych obiektów techniki charakterystycznych dla Śląska. Ochrona odbywa się przede wszystkim poprzez przekształcenie chronionego zabytku w muzeum. Ochrona poprzez „muzealizację” realizowana jest według różnych modeli. Wybór formy ochrony ma na celu przede wszystkim maksymalną ochronę i jak najlepsze zachowanie oryginalności i autentyczności chronionego zabytku. Przy wyborze obiektu do ochrony brane są pod uwagę obiekty o szczególnym znaczeniu dla regionu oraz reprezentujące najważniejsze gałęzie przemysłu rozwinięte na Górnym lub Dolnym Śląsku.
W skład fundacji wchodzi obecnie pięć muzeów: Muzeum Kolejnictwa na Śląsku w Jaworzynie Śląskiej, Muzeum Hutnictwa Cynku „Walcownia” w Katowicach, Walcownia Hilberta w Dzierżoniowie, Muzeum Porcelany Śląskiej w Tułowicach k/ Opola, Muzeum Techniki Rolniczej w Piotrowicach Świdnickich.
Planowane są kolejne dwa oddziały: Walcownia Cynku Lipiny w Świętochłowicach oraz Muzeum Kolejnictwa w Dzierżoniowie, jako oddział muzeum w Jaworzynie Śląskiej.
Wie Bauernhöfe funktionierten
Das gerettete Schloss Peterwitz/Piotrowice Świdnickie beherbergt heute ein Museum für Landtechnik
Der Erbauer des Herrenhauses in Peterwitz/Piotrowice Świdnickie im Kreis Schweidnitz war Jacob von Zedlitz, der den Bau zwischen 1590 und 1599 durchführte. 1622 wurde Sigismund Nostitz der neue Besitzer von Peterwitz. Er verlegte seinen Wohnsitz nach Laasan/Łażany. Von da an wurden beide Güter von Laasan aus verwaltet. Das Gutshaus in Peterwitz diente als Wohnung des Gutsverwalters und seiner Gehilfen. Während des Dreißigjährigen Krieges wurden das Gut und der Gutshof vollständig geplündert und ruiniert. Die Wirtschaftsgebäude wurden zerstört, vor allem die Mühle und die Windmühle. Das Gut blieb mehrere Jahrzehnte lang in den Händen der Nachkommen der Familie Nostitz. In dieser Zeit wurden weitere Gebäude auf dem Gutshof errichtet und das Herrenhaus wurde wieder aufgebaut. 1770 vererbte Beata Abigail, die kinderlose Witwe von Karl Gottlib von Nostitz, das Gut an ihren Neffen Graf Nikolaus August Wilhelm von Burghaus.
Einst einer der größten Gutshöfe in Niederschlesien
Im Jahr 1775 wurde der Graf Eigentümer der Güter Pe- terwitz, Saarau/Żarow und Laasan. Das Herrenhaus wurde umfangreich umgebaut und das Gehöft um weitere Gebäude erweitert. Der neue Eigentümer, Philanthrop, Baumeis- ter und Mitglied zahlreicher Vereine finanzierte zahlreiche wohltätige und wissenschaftliche Aktivitäten. Er war der Initiator und Investor der ersten Brücke aus Gusseisen auf dem Kontinent, die 1796 im nahe gelegenen Laasan gebaut wurde. Seine wohltätigen Aktivitäten wurden von seinem Sohn Friedrich Burghaus fortgesetzt, der 1854 auf dem Gelände des Schlosses Peterwitz ein Krankenhaus – ein Asyl für die Bewohner der umliegenden Dörfer – errichtete. Nach Friedrichs Tod blieb das Gut aufgrund familiärer Verbindungen bis 1945 im Besitz der Familie Pfeil-Burghaus.
Schlossansicht im Jahr 1957, Foto: Stiftung
Im 19. und 20. Jahrhundert bis 1945 erlebten das Dorf und mit ihm das Gut und der Gutshof eine gedeihliche Entwicklung. Das Herrenhaus wurde weiter umgebaut, und der Gutshof wurde erweitert und modernisiert. Auf dem Gutshof wurde die Ernte von mehreren hundert Hektar Land eingelagert; man züchtete hier Kühe, Schweine und Pferde. Das Getreide wurde in einem großen vierstöckigen Getreidespeicher aus der Mitte des 18. Jahrhunderts gelagert. Für die großen Tiere wurden gemauerte Ställe mit Ziegeldecken und mit mehreren Dutzend von Boxen gebaut. Stroh, Heu und Kartoffeln wurden in zwei großen Scheunen eingelagert. Es war einer der größten Gutshöfe in Niederschlesien.
Schloss Südseite, Foto: Przemyslaw Durr 2022
Verfall nach 1945 und Sanierung seit 2007
Nach 1945 lag das Gut Peterwitz in Trümmern und wurde nicht mehr genutzt. Bis Ende der 1990er Jahre wurde der Gutshof als Teil des Staatlichen landwirtschaftlichen Betriebs/ PGR genutzt. Nach der Einstellung des Betriebs verfiel er. Zwischen 1972 und 1976 wurde eine Teilkonservierung des historischen Gutshauses durchgeführt. Unter anderem wurde der Dachstuhl wiederhergestellt. In den Folgejahren verfiel das Gebäude. Seit 2007 wird im Rahmen der Aktivitäten der Stiftung zum Schutz des industriellen Erbes Schlesiens daran gearbeitet, den Gutshofkomplex für die Zwecke des Niederschlesischen Museums für Landtechnik umzubauen. Die renovierten Gebäude werden das Museum beherbergen, das die Geschichte der Entwicklung der Landwirtschaft und die Lebensbedingungen auf den Bauernhöfen in Schlesien im 19. und Anfang des 20. Jahrhunderts zeigt.
Spannende Präsentation von Landmaschinen und Gebäuden
Ein wichtiger Teil des Museums ist die Ausstellung der im 19. und 20. Jahrhundert in der Landwirtschaft eingesetzten Maschinen. Die rekonstruierte Scheune aus der zweiten Hälfte des 18. Jahrhunderts beherbergt eine Ausstellung verschiedener Arten von Landmaschinen aus schlesischen Fabriken sowie eine Sammlung historischer Traktoren verschiedener Marken. Die meisten der Maschinen sind funktionstüchtig. Im Rahmen der organisierten Veranstaltungen des Museums können die Besucher Arbeitsmaschinen sehen, die die Arbeitsbedingungen auf einem Bauernhof präsentieren. Die Museumsgäste können sehen, wie es war, mit dem Pferd oder mit verschiedenen Traktorentypen zu pflügen, oder wie das Getreide mit alten Maschinen gemäht und mit einer Dampfmaschine gedroschen wurde.
Die Stiftung umfasst derzeit fünf Museen: Museum für Eisenbahnwesen in Schlesien in Königszelt/Jaworzyna Śląska, Museum für Zinkmetallurgie „Walzwerk“ in Katto- witz/Katowice, Hilbert-Mühle in Reichenbach/Dzierżoniów, Museum für schlesisches Porzellans in Tillowitz/Tułowice bei Oppeln/Opole, Museum für Landtechnik in Peterwitz/ Piotrowice Świdnickie (Kreis Schweidnitz).
Ein Höhepunkt ist die Besichtigung des Getreidespeichers aus dem 18. Jahrhundert, in dem man etwas über die alten Methoden der Nahrungsmittellagerung erfahren kann. Das Museum verfügt über einen Obstgarten sowie ten wachsen. Das Museum hat seine eigenen Bewohner: es kümmert sich nämlich um Nutztiere. Derzeit leben hier die Kuh Lala und eine Hammelherde. Auf dem Gelände gibt es eine große Imkerei. Der von den Bienen gesammelte Honig kann im Restaurant des Museums erworben werden.
Das Museum ist jedes Wochenende und an ausgewählten Tagen im Frühjahr und Sommer für die Touristen geöffnet. Einen Veranstaltungskalender des Museums finden Sie unter.
Stiftung zum Schutz des industriellen Erbes Schlesiens
Die wichtigste Tätigkeit der Stiftung ist der Schutz ausgewählter technischer Objekte, die für Schlesien charakteristisch waren. Der Schutz erfolgt in erster Linie durch die Umwandlung des geschützten Denkmals in ein Museum. Der Schutz durch „Musealisierung“ erfolgt nach verschiedenen Modellen. Die Wahl der Schutzform zielt in erster Linie auf den maximalen Schutz und die bestmögliche Erhaltung der Originalität und Authentizität des geschützten Denkmals ab. Bei der Auswahl eines zu schützenden Objekts werden Objekte von besonderer Bedeutung für die Region und solche, die die wichtigsten in Ober- oder Niederschlesien entwickelten Industriezweige repräsentieren, berücksichtigt.
Die Stiftung umfasst derzeit fünf Museen: Museum für Eisenbahnwesen in Schlesien in Königszelt/Jaworzyna Śląska, Museum für Zinkmetallurgie „Walzwerk“ in Katto- witz/Katowice, Hilbert-Mühle in Reichenbach/Dzierżoniów, Museum für schlesisches Porzellans in Tillowitz/Tułowice bei Oppeln/Opole, Museum für Landtechnik in Peterwitz/ Piotrowice Świdnickie (Kreis Schweidnitz).
Weitere zwei Einheiten sind in Planung: Zinkwalzwerk Lipine/Lipiny in Schwientochlowitz/Świętochłowice bei Beuthen/Bytom und Eisenbahnmuseum in Reichenbach/ Dzierżoniów: eine Zweigstelle des Museums in Königszelt/ Jaworzyna Śląska.
Fundacja Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska to największa w Polsce, niezależna organizacja pozarządowa zajmująca się planową ochroną i promocją zabytków techniki. Najważniejszą działalnością Fundacji jest ochrona wybranych, charakterystycznych dla Śląska zabytków kultury technicznej. Ochrona odbywa się przede wszystkim poprzez przekształcenie chronionego zabytku w muzeum.
Obecnie w ramach Fundacji działa:
Muzeum Kolejnictwa w Jaworzynie Śląskiej 🚃
Muzeum Hutnictwa Cynku Walcownia w Katowicach 🏭
Młyn Hilberta w Dzierżoniowie🌾
Muzeum Porcelany Śląskiej w Tułowicach 🍵
Muzeum Techniki Rolniczej w Piotrowicach Świdnickich 🚜
Teraz możesz je zwiedzać przez cały 2025 rok kupując Złoty Bilet w cenie 100 zł. Jest to bilet „5 w 1” wielorazowego użytku – upoważnia do wstępu do wszystkich naszych muzeów w 2025 roku.
Złoty Bilet to:
Wielokrotny, darmowy wstęp do wszystkich obiektów Fundacji
Wstęp na organizowane w obiektach wydarzenia, w tym Gala Parowozów
Chcesz zobaczyć, jak wyglądała elektrownia sprzed 100 lat?
Zapraszamy inne muzea, kolekcjonerów i pasjonatów techniki do współpracy!
Zaplanuj swoją podróż już teraz – Industrial Trail czeka na Ciebie!
Wielokrotny, darmowy wstęp do wszystkich obiektów Fundacji
